Σύνολο ερωτήσεων: 19
Σύνολο ερωτηθέντων: 187 μαθητές και μαθήτριες του 6ου ΓΕ.Λ Καλαμαριάς
Ομάδα: Ελπίδα
Υπεύθυνη καθηγήτρια: Χαρέλα Αναστασία
Σχολικό έτος: 2011-2012
Στην ομάδα “Ελπίδα” συμμετείχαν οι μαθητές/τριες:
Ευαγγελόπουλος Στέργιος
Λυμπέρης Θοδωρής
Γιάννος Χρήστος
Μούτσο Κλεάνθης
Μπρακατσούλας Αριστοτέλης
Λαφτσόγλου Μίνα
Μαυρουδή Άννα
Αλήτσιος Θανάσης
ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ
· Υποομάδα: Lambo
· Σχολικό Έτος 2011/2012
6ο ΓΕΛ. ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:
Μέρος Πρώτο : Εκφοβισμός > γενική έννοια
> το φαινόμενο στην Ελλάδα (σελ. 3,4)
Μέρος Δεύτερο : Ψυχολογία θύτης-θύμα
Μορφές εκφοβισμού > σεξουαλικός
> συναισθηματικός
> σωματικός
> λεκτικός (σελ. 5-11)
Μέρος Τρίτο : Εκφοβισμός > αιτίες
> αποτελέσματα (σελ.12,13)
Μέρος Τέταρτο : Μορφές αντιμετώπισης εκφοβισμού > τεχνικές μείωσης
Εκφοβισμού
> κατάλληλη τιμωρία για
τους θύτες και
η ψυχολογική τους
υποστήριξη απ’τους
γονείς, το σχολείο και
τους φίλους τους (σελ. 14-17)
Μέρος Πέμπτο : Μην υποφέρεις στη σιωπή {θύμα} (σελ.18,19)
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ : Εκφοβισμός > γενική έννοια
> το φαινόμενο στην Ελλάδα
Με τον όρο bullying νοείται μια διαρκής και επαναλαμβανόμενη για σεβαστό χρονικό διάστημα πράξη παρενόχλησης από έναν ή περισσότερους δράστες προς ένα ή περισσότερα θύματα. Ο σχολικός εκφοβισμός ξεκινά ως συμπεριφορά από την πρώτη σχολική ηλικία και γίνεται συχνότερος στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού όπως και κατά την πρώιμη εφηβική ηλικία. Η κορύφωση παρατηρείται στην ηλικία 11-14 ετών. Τα αγόρια πρωταγωνιστούν κατεξοχήν σε εκδηλώσεις σωματικής βίας, ενώ αγόρια και κορίτσια εξίσου χρησιμοποιούν τη λεκτική βία και πάντως τα κορίτσια μετέρχονται περισσότερο έμμεσες μορφές άσκησης εκφοβισμού. Σε πολλές περιπτώσεις τα περιστατικά βίας και εκφοβισμού δεν αντιμετωπίζονται κατάλληλα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, τα περιστατικά αυτά αποσιωπούνται διότι θεωρείται ότι εκθέτουν και στιγματίζουν τους θύτες, τα θύματα και το κύρος του σχολείου. Παρατηρείται ακόμα έλλειμμα ενημέρωσης, περιορισμένη ευαισθητοποίηση και άγνοια για τον τρόπο αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού.
Οι έρευνες όμως είναι περιορισμένες και γενικά δεν έχουν επαρκή στοιχεία σχετικά με τη συχνότητα εμφάνισης του φαινομένου, τη συσχέτισή του με παράγοντες όπως το φύλο, η ηλικία, το οικογενειακό κλίμα, η εθνική και πολιτισμική προέλευση και το σχολικό περιβάλλον. το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού είναι αντιληπτό από τους μαθητές σε διάφορες μορφές και διαστάσεις. Οι μισοί από τους μαθητές και τις μαθήτριες αναγνωρίζουν τις μορφές της σχολικής βίας.
Ο σχολικός εκφοβισμός στη χώρα μας αν και είναι υπαρκτό και αρκετά
διαδεδομένο φαινόμενο, όπως δείχνουν οι σχετικές έρευνες, δεν έχει τύχει ακόμα της απαιτούμενης προσοχής και δεν αντιμετωπίζεται κατάλληλα. Τα περιστατικά στα σχολεία τείνουν να διαφεύγουν της προσοχής, να αγνοούνται ή και μερικές φορές να αποσιωπώνται, πιθανόν λόγω του φόβου στιγματισμού των παιδιών και του σχολείου. Παρά το γεγονός ότι σε πολλές χώρες παγκοσμίως εδώ και πολλά χρόνια έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα σχολικής βίας, στη χώρα μας σημειώνεται ένας «σκοτεινός» αριθμός περιστατικών σχολικού εκφοβισμού. Πέρα από τα γεγονότα που έχουν καταγραφεί, ο αριθμός των περιστατικών που δεν έχουν διερευνηθεί, δεν επιτρέπει τη διαμόρφωση μιας συγκεκριμένης και ρεαλιστικής εικόνας του φαινομένου και την ορθότερη αξιολόγηση των αιτιών του. Σύμφωνα με μία άλλη άποψη το φαινόμενο της βίας στην Ελλάδα δεν έχει ακόμη ρίζες επέκτασης ούτε μπορεί να προβλεφθεί κάποια δυσμενής μετεξέλιξή του για το μέλλον. Πολλές φορές όμως τα περιστατικά βίας δεν γνωστοποιούνται, επειδή στιγματίζουν θύτες και θύματα και υποβαθμίζουν το «κύρος» του σχολείου.
Στην Ελλάδα, η εμφάνιση εκδηλώσεων του φαινομένου έχει παρατηρήσει αύξηση. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία διάφορων ερευνών το 10% του συνόλου των μαθητών γίνεται θύμα εκφοβισμού, ενώ το ποσοστό των θυτών ανέρχεται στο 5%, με τους τελευταίους να είναι στην πλειονότητά τους αγόρια.
Στην Ελλάδα έρευνες καταδεικνύουν ότι η σχολική βία και ο σχολικός
εκφοβισμός εκδηλώνεται μέσω καταστροφών του σχολικού εξοπλισμού,
βανδαλισμών, λεκτικής βίας, εκφοβισμού μέσω διάδοσης φημών, αποκλεισμού από τις παρέες αλλά και ξυλοδαρμών του ατόμου που βιώνει ως θύμα το φαινόμενο του bullying. Έτσι, τα ατομικά αυτά χαρακτηριστικά μπορεί να συνδεθούν με την αιτιολογία εκδήλωσής του.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ : Ψυχολογία θύτης-θύμα
Μορφές εκφοβισμού > σεξουαλικός
> συναισθηματικός
> σωματικός
> λεκτικός
Το bullying ως εκδήλωση τοποθετείται στο πλαίσιο της ενδοσχολικής βίας. Σαφώς αποτελεί μορφή επιθετικής συμπεριφοράς η οποία όμως διαφοροποιείται από τις ενδοσχολικές συγκρούσεις. Και αυτό γιατί στον εκφοβισμό το θύμα επιλέγεται ως ο ανίσχυρος και αδύναμος αντίπαλος, η επίθεση εναντίον του προγραμματίζεται και επαναλαμβάνεται σε τακτικά χρονικά διαστήματα, με πρώτιστο στόχο την ανάδειξη και επιβεβαίωση της ισχύος του θύτη. Αντίθετα στις ενδοσχολικές συγκρούσεις, τα αντικρουόμενα μέλη είναι ισότιμα, οι συμπλοκές μεταξύ τους τυχαίες και μεμονωμένες, με στόχο περισσότερο ένα «παιχνίδι» κυριαρχίας, παρά τη τελική εδραίωση της ισχύος της μιας ή της άλλης ομάδας.
Πολλά παιδιά-θύματα φοβούνται τόσο ώστε κλαίνε, δεν μπορούν το βράδυ να κοιμηθούν και έχουν εφιάλτες. Ακόμα μερικά αρχίζουν να τραυλίζουν, χάνουν τα πράγματά τους συχνά, τους λείπουν βιβλία και τετράδια ή πολλά από τα προσωπικά τους αντικείμενα είναι σκισμένα και κατεστραμμένα. Σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις μάλιστα μπορεί να έχουν μελανιές και χτυπήματα ή σκισμένα ρούχα όταν επιστρέφουν από το σχολείο.
Τέτοιου είδους συμπτώματα θα πρέπει να κινήσουν τις υποψίες των γονιών ότι ίσως το παιδί τους να έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού. Αν πράγματι διαπιστώσουν κάτι τέτοιο, θα πρέπει να προσεγγίσουν το παιδί τους και έχοντας αναπτύξει μία φιλική και ζεστή σχέση μαζί του να συζητήσουν αν το θέλει και εκείνο τι ακριβώς του συμβαίνει. Σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει το παιδί να νιώσει ότι φταίει ή ότι προκαλεί την κατάσταση αυτή. Σημαντικό είναι να παρατηρήσουν οι γονείς τη συμπεριφορά του παιδιού τους και να μην αμελήσουν να αντιδράσουν. Καλό θα είναι να επικοινωνήσουν με το σχολείο ενημερώνοντας τους εκπαιδευτικούς και τη Διεύθυνση για το περιστατικό. Σε δεύτερη φάση το σχολείο θα πρέπει να ενημερώσει το παιδί-εκφοβιστή αν είναι μαθητής του σχολείου καθώς και τους γονείς του. Σε περίπτωση που ο εκφοβισμός και οι απειλές συνεχίζονται, υπάρχει και η λύση να αλλάξει το παιδί σχολείο. Αν το παιδί-θύμα έχει τραυματιστεί, επιβάλλεται η ενημέρωση των αρμόδιων αρχών (Αστυνομία).
Τα παιδιά-θύτες : εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά μελλοντικής παραβατικής συμπεριφοράς, χρήσεις ουσιών και εμπλοκής με τον νόμο και χαρακτηρίζονται από αδυναμία τήρησης κανόνων και ορίων, διογκωμένοι συνήθως αυτοεικόνα, επιθετικότητα, έντονο παρορμητισμό, μειωμένη ικανότητα αυτοελέγχου, έλλειψη αίσθησης του μέτρου και απόλυτη έλλειψη ενσυναίσθησης. Έχουν ασυνήθιστα ελάχιστο άγχος και ανασφάλεια, νιώθουν την ανάγκη να κυριαρχούν και να έχουν τον έλεγχο ενώ αδυνατούν να ελέγξουν τις ενορμήσεις τους. Ακόμη, χαρακτηρίζονται από υπερβολική αυτοεκτίμηση και τους διακρίνει από τους άλλους μαθητές η αντεπίθεση και η βιαιότητα που χρησιμοποιούν ως μέσο διαχείρισης των προβλημάτων τους. Αποζητούν την ανοιχτή και δημόσια διαμάχη με στόχο να επιβεβαιώσουν την υπεροχή τους και να επιβληθούν στην ομάδα των συνομηλίκων τους. Οι θύτες που είναι και αυτοί ως επί το πλείστον αγόρια έχουν ως χαρακτηριστικό τους την χαμηλή σχολική επίδοση και την αδιαφορία αυτών για τα παιδιά τους αλλά και τις διαρκείς και ασταθείς αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα. Οι μαθητές με το προφίλ του «κατ’ εξακολούθηση» θύτη (serial bully)
αποτελούν μία ξεχωριστή μορφή ενώ η επικράτησή τους έχει οδηγήσει τις έρευνες να εστιάσουν σ’ αυτούς. Χαρακτηριστικό τους αποτελεί το γεγονός ότι θυματοποιούν πάνω από δύο ή περισσότερους μαθητές. Χρησιμοποιείται κυρίως από τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια ενώ αναφέρεται όλο και περισσότερο ό, τι σχετίζεται με την ηλικία του «κατ’εξακολουθηση>> θύτη.
Ο «κατ’ εξακολούθηση» εκφοβισμός τείνει να γίνει ιδιαίτερα σοβαρός, καθώς
είναι επίπονος και εκδηλώνεται τόσο μέσω σωματικού όσο και λεκτικού εκφοβισμού ή κοινωνικού αποκλεισμού. Καθίσταται, λοιπόν, ολοφάνερο ότι η αναγνώριση και η αλλαγή της συμπεριφοράς των συγκεκριμένων μαθητών - θυτών αποτελεί μια υψίστου σημασίας προτεραιότητα.
Η ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
Η σωματική μορφή του σχολικού εκφοβισμού θεωρείται μία από τις
συχνότερες εκδηλώσεις του ανάμεσα στα παιδιά. Έχει διαπιστωθεί ότι τα παιδιά στις πιο μικρές ηλικίες ασκούν σε μεγαλύτερο ποσοστό σωματικό εκφοβισμό, ενώ όσο αυξάνει η ηλικία τους, τόσο αυτός μειώνεται. Ακόμη, είναι το είδος που τα αγόρια συχνότερα επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν σε σύγκριση με τα κορίτσια. Επιπλέον, η φυσική μορφή του φαινομένου, όπως διαφορετικά ονομάζεται η σωματική εκδήλωση του εκφοβισμού, περιλαμβάνει το φυσικό τραυματισμό ή απειλή τραυματισμού προς κάποιον.
O σωματικός εκφοβισμός δυστυχώς συμβαίνει αρκετά συχνά στα σχολεία
ευρωπαϊκών χωρών και είναι η πραγματική πράξη της βλάβης ενός συνομήλικου. Μπορεί να εκδηλωθεί με φυσικά μέσα που είναι τα χτυπήματα, οι κλωτσιές, οι σπρωξιές ή οποιαδήποτε άλλη μορφή ανεπιθύμητης και ανάρμοστης σωματικής επαφής μεταξύ του ατόμου που χρησιμοποιεί την ισχύ του για να βλάψει (bully) και του θύματος. Οι πιο συχνές μορφές εκδήλωσής του είναι τα χτυπήματα και τα σπρωξίματα, τα χαστούκια, οι μπουνιές αλλά και το τράβηγμα μαλλιών. Ακόμη, πολύ συχνά παίρνει μορφή μέσω τσιμπημάτων και με δαγκωνιές αλλά εκδηλώνεται και με κλεψιά. Αρνητική πράξη, επίσης, θεωρείται όταν κάποιος μαθητής περιορίζει τον άλλο με σωματικές πρακτικές. Ενδιαφέρον είναι επιπλέον να αναφερθεί ότι ο θύτης αισθάνεται ρωμαλέος,
δυνατός, κυρίαρχος, και με την πρώτη ευκαιρία επιδεικνύει αυτά τα «χαρίσματα». Ο αδύναμος συμμαθητής είναι ο καλύτερος «σάκος» για τις βίαιες φιγούρες του. Τα χτυπήματά του σε πολλές περιπτώσεις συνοδεύονται και από αφαίρεση διά της βίας αντικειμένων που ανήκουν στο θύμα (αδιάφορης αξίας).
Η φυσική μορφή του εκφοβισμού αποτελεί την πιο κρίσιμη εκδήλωσή του.
Θεωρώντας ότι ο εκφοβισμός περιορίζεται στις σωματικές πράξεις εναντίον κάποιου
μαθητή, καθίσταται, ίσως, πιο εύκολο να προβούμε σε ενέργειες προς αντιμετώπισή του. Και αυτό διότι είναι πιθανόν πιο εύκολο να αντιμετωπίσει κανείς τις άμεσες σωματικές πρακτικές από τις λεκτικές επιθέσεις και τον κοινωνικό αποκλεισμό, που αποτελούν έμμεσες μορφές του εκφοβισμού.
Η ΛΕΚΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
Οι λέξεις έχουν πολύ μεγάλη δύναμη. Μπορούν να τονώσουν, να ενισχύσουν,
να στηρίξουν και να εξυψώσουν κάποιον αλλά μπορούν και να πληγώσουν. Έχουν την ικανότητα να κάνουν έναν άνθρωπο να γελάσει αλλά παράλληλα να τον περιάγουν σε κλάματα.
Ο λεκτικός εκφοβισμός αποτελεί την πιο συχνή μορφή του bullying και είναι
πολύ σύνηθες σε παιδιά ηλικίας από εννέα έως δεκατριών ετών, ενώ υπερέχει στην έκτη τάξη. Είναι η πιο επικίνδυνη και μακράς διάρκειας μορφή bullying. Στο στόχαστρο μπαίνει η εμφάνιση, η σεξουαλικότητα, η κοινωνική θέση και ό, τι μπορεί να θεωρηθεί από τον μαθητή- νταή «κουσούρι». Οι προσβλητικές λέξεις εκτοξεύονται σαν μαχαίρια, που δημιουργούν «πληγές» χωρίς να φαίνονται. Και γι' αυτό, επειδή δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία, το πείραγμα είναι η προσφιλής μέθοδος των μικρών νταήδων.
Μπορεί να επιφέρει την ταπείνωση και τον εξευτελισμό σε ειδάλλως γεμάτα
αυτοπεποίθηση άτομα με αποτέλεσμα να τα καταστήσει ανίσχυρα στην προσπάθειά τους να εμφανιστούν ανεπηρέαστα.
Έτσι, και οι μαθητές - bullies που εκδηλώνουν τη λεκτική μορφή του
σχολικού εκφοβισμού χρησιμοποιούν λέξεις με σκοπό να βλάψουν ή να ταπεινώσουν - εξευτελίσουν ένα άλλο άτομο. Αυτό το είδος του bullying προκαλεί ευκολότερα πόνο στα άλλα παιδία - μαθητές, είναι γρήγορο και άμεσο. Οι επιπτώσεις του μπορούν να είναι πιο καταστροφικές, αν εκδηλωθεί με συγκεκριμένους τρόπους, από την σωματική ή σεξουαλική μορφή του εκφοβισμού διότι δεν υφίστανται ορατά σημάδια. Ενδεικτικά, μπορεί να αναφερθεί ότι ο λεκτικός εκφοβισμός συχνά υποσκάπτει την αυτοπεποίθηση του παιδιού που τον βιώνει, το θύμα χάνει την εμπιστοσύνη του προς τους άλλους και δυσκολεύεται να δημιουργήσει φιλίες.
Χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής της μορφής bullying, το οποίο θεωρείται
ενδιαφέρον να αναφερθεί στο σημείο αυτό, είναι το γεγονός ότι συχνά μπορεί να
εκδηλωθεί χωρίς ιδιαίτερη σκέψη από τους θύτες. Οι λέξεις εκφράζονται με τέτοιο τρόπο που δεν δείχνουν κανένα ίχνος σεβασμού προς το άτομο που θυματοποιείται . Ο λεκτικός εκφοβισμός είναι δυνατόν να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους. Πολύ συχνά οι θύτες χρησιμοποιούν παρατσούκλια, πειράγματα - τα οποία μπορεί να είναι και μοχθηρά - αλλά μπορεί να προβούν και σε σαρκασμό84. Ακόμη, εκδηλώνουν την πρόθεσή τους για λεκτικό εκφοβισμό μέσω πειρακτικών ονομάτων, απειλών και βρίσιμο. Το bullying, όμως, αυτού του είδους παίρνει μορφή και μέσα από κοροϊδίες, συκοφαντίες και γελοιοποίηση του θύματος. Ωστόσο, η διάδοση ψευδών φημών, οι προσβολές αλλά και τα ρατσιστικά, ομοφοβικά και σεξιστικά σχόλια, η
βδελυρή χρήση της γλώσσας και τα αγενή σχόλια- όπως για παράδειγμα για το βάρος κάποιου μαθητή κατέχουν ιδιαίτερη θέση στους τρόπους εκδήλωσης του συγκεκριμένου τύπου του φαινομένου. Τέλος, θεωρείται παράληψη στο σημείο αυτό να μην καταγραφούν ως λεκτικές εκδηλώσεις του bullying η ειρωνεία, τα άσχημα σχόλια για την εθνική προέλευση ή την οικονομική κατάσταση ενός μαθητή και της οικογένειάς του και τα συκοφαντικά γκράφιτι.
Σημαντικό κρίνεται να τονιστεί ότι, με τις προαναφερθείσες εκδηλώσεις του,
ο λεκτικός εκφοβισμός χαρακτηρίζεται ως μία ύπουλη και αηδιαστική επίδειξη
ισχύος από εκείνους τους μαθητές που την χρησιμοποιούν. Η λεκτική παρενόχληση, όπως έρευνες έχουν καταδείξει, είναι δυνατόν να προκληθεί από άτομα που υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση, παρά το γεγονός ότι οι θύτες μπορεί να έχουν τις προσωπικές «διεξόδους» τους ώστε να νιώθουν αυτοπεποίθηση.
Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό από την παράθεση των παραπάνω απόψεων πόσο οδυνηρός μπορεί να καταστεί ο λεκτικός εκφοβισμός για τους μαθητές - θύματα που τον βιώνουν, με την ξεχωριστή αυτή μορφή του να ανέρχεται, στις πιο επιβλαβείς μεθόδους καθώς αφήνει μακροχρόνια σημάδια που σε ορισμένες περιπτώσεις ποτέ δεν μπορούν να επουλωθούν.
Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
«Δεν φτάνει ότι δεν με έκαναν παρέα, είχαν απειλήσει και όλα τα υπόλοιπα
κορίτσια ότι όποια μου μίλαγε θα έβρισκε τον μπελά της». Αυτή η περιγραφή από μία μαθήτρια αποτελεί μία γλαφυρή εικόνα της συναισθηματικής μορφής του σχολικού εκφοβισμού.
Αυτή η μορφή του εκφοβισμού, η οποία ορίζεται και ως ψυχολογική
φαίνεται να είναι ένας πολύ «επιδέξιος» και «διακριτικός» τρόπος να εκφοβίσει
κάποιος μαθητής έναν άλλο, σε σύγκριση με το σωματικό ή και το λεκτικό
εκφοβισμό. Σημαντικό στοιχείο σχετικά με αυτή τη μορφή bullying είναι το γεγονός ότι συναντάται πιο συχνά μεταξύ των κοριτσιών παρά ανάμεσα στα αγόρια, παρ’ όλο που και αυτά κάποιες φορές μπορεί να τη χρησιμοποιήσουν. Το κύριο χαρακτηριστικό της συνδέεται με τη δημιουργία ενός κλίματος φόβου για το μαθητή ή τη μαθήτρια - θύμα, με οποιαδήποτε πράξη που προκαλεί στο θύμα ψυχολογικό πόνο.
Πιο συγκεκριμένα, οι τρόποι με τους οποίους η συναισθηματική μορφή
εκδηλώνεται είναι η αποφυγή συνομηλίκων, η σκόπιμη απομόνωση του μαθητή-θύματος, όπως για παράδειγμα από το παιχνίδι ή τις συζητήσεις, η διάδοση άσχημων φημών ή ψεμάτων με απώτερο σκοπό τον εξοστρακισμό του.
Ακόμη, οι απειλές που αποτελούν εκδηλώσεις του λεκτικού εκφοβισμού, είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε συναισθηματική επιθετικότητα. Ωστόσο, ο συναισθηματικός εκφοβισμός συχνά περιλαμβάνει και την εχθρική συμπεριφορά εκ μέρους κάποιου μαθητή ή ομάδας μαθητών προς ένα ή και περισσότερους μαθητές, με στόχο την απομόνωσή του/τους. Ακόμη, στη μορφή αυτή του bullying περιλαμβάνονται το κρύψιμο των βιβλίων, το λέρωμα ή και η καταστροφή των προσωπικών αντικειμένων ενός μαθητή-θύματος αλλά και ο εκβιασμός για χρήματα.
Η παράθεση των μορφών εκδήλωσης του συναισθηματικού εκφοβισμού
καταδεικνύει πως αυτός σε μεγάλη συχνότητα σχετίζεται άμεσα με τη λεκτική
επιθετικότητα, η οποία εκτός από τις προαναφερθέντες εκδηλώσεις της περιλαμβάνει σαρκασμούς, ακατάπαυστα πειράγματα, ταπείνωση, υποτίμηση, απαξίωση του θύματος αλλά και ρατσιστικά ή σεξιστικά σχόλια.
Όσον αφορά στην προσωπικότητα των μαθητών - θυτών κινούνται στο ίδιο
μήκος κύματος με εκείνες τις διαταραγμένες προσωπικότητες που παρουσιάζουν αντικοινωνικές προδιαθέσεις και τάσεις. Καθώς είναι δυνατόν να μην εμφανίσουν ποτέ εγκληματική συμπεριφορά, η ανικανότητά τους να καταδείξουν συμπόνια και κατανόηση για τους άλλους, τους συσχετίζει με τα άτομα εκείνα που επηρεάζονται περισσότερο.
Εξετάζοντας το συγκεκριμένο θέμα από την πλευρά του μαθητή - θύματος
παρατηρούμε ότι οι επιπτώσεις του συναισθηματικού εκφοβισμού είναι πολύ σοβαρές καθώς μπορεί να κυμαίνονται από την ταπείνωση που το άτομο μπορεί να βιώσει ως τη σοβαρή ψυχολογική βλάβη και έκπτωση στην κοινωνική του λειτουργικότητα.
Πιο συγκεκριμένα, ειδικοί έχουν διαπιστώσει ότι το θύμα ενθαρρύνεται να
αισθανθεί, εκτός από την ενοχή που αναφέρθηκε σε παραπάνω σημείο, ντροπή,
αμηχανία, συστολή και φόβο. Όλα αυτά τα συναισθήματα μπορεί να οδηγήσουν σε
κατάπτωση, χαμηλό αυτοσεβασμό, αιδημοσύνη, απομόνωση, μελλοντική χαμηλή
εκπαιδευτική και επαγγελματική απόδοση αλλά, θα τολμούσαμε να πούμε, απειλή ή απόπειρα αυτοκτονίας.
Ολοκληρώνοντας θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο συναισθηματικός εκφοβισμός
επιβαρύνει σε τεράστιο βαθμό την υγεία και τον αυτοσεβασμό του θύματος καθώς μια τέτοια συμπεριφορά και επιθέσεις είναι τόσο καταστροφικές για το μυαλό και το σώμα όσο και ο σωματικός. Με άλλα λόγια, ο συναισθηματικός εκφοβισμός αποτελεί μορφή κοινωνικής βίας.
Γίνεται, λοιπόν, εύκολα κατανοητό πόσο σοβαρός μπορεί να καταστεί ο
ψυχολογικός εκφοβισμός για το θύμα που τον βιώνει. Η σοβαρότητα των επιπτώσεων του έγκειται στο γεγονός ότι ένα παιδί μπορεί να έχει εκφοβηθεί ψυχολογικά και κανείς να μην γνωρίζει ότι υποφέρει από αυτό. Σε αντίθεση με το σωματικό εκφοβισμό, δεν αφήνει αποδείξεις, όπως σημάδια ή μελανιές. Έτσι, είναι δύσκολο να παρατηρηθεί από τους ενήλικες.
Αυτό μπορεί να του αφήσει ένα βαθύ «σημάδι», δεν επουλώνεται εύκολα και μπορεί να διαρκέσει μια ζωή..
Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
Ο σεξουαλικός εκφοβισμός είναι ένα σχετικά συνηθισμένο φαινόμενο,
αποτελεί σοβαρό πρόβλημα μέσα στα όρια του σχολικού χώρος, σημειώνει όλο και μεγαλύτερη αύξηση και γίνεται σε όλο και μικρότερη ηλικία.
Η συχνότητα εμφάνισης του σεξουαλικού εκφοβισμού δεν διαφέρει
μεταξύ των δύο φύλων, ενώ το 35% των μαθητών έχουν υποστεί σεξουαλική
παρενόχληση.
Συγκεκριμένα, ο σεξουαλικός εκφοβισμός που μπορεί να λαμβάνει χώρα στην
πλειονότητα των σχολείων ανά τον κόσμο, εκδηλώνεται με ποικίλες μορφές και είναι δυνατόν να καλύπτει ένα εύρος συμπεριφορών από ένα περιστατικό άτεχνης και λεπτομερειακής ζωγραφιάς, στη μορφή γκράφιτι σε κάποιο τοίχο του σχολείου, σε υβριστικά σχόλια, απρεπές άγγιγμα και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις.
Επιπροσθέτως, η συγκεκριμένη μορφή εκφοβισμού περιλαμβάνει
ανεπιθύμητο άγγιγμα, απειλές, λεκτική παρενόχληση, προσβλητικά γράμματα και εικόνες αλλά και προσβλητικά μηνύματα με πονηρό περιεχόμενο χωρίς τη θέληση του παιδιού στο οποίο απευθύνονται. Όσον αφορά στη χρήση υβριστικών σεξουαλικών παρατσουκλιών και το ψηλάφισμα, και αυτές οι μορφές αποτελούν εξίσου σοβαρές εκδηλώσεις του σεξουαλικού εκφοβισμού που εμφανίζεται στο σχολικό χώρο.
Κοινό, ωστόσο, χαρακτηριστικό όλων των προαναφερθέντων μορφών είναι το γεγονός ότι οι μαθητές εξαναγκάζονται σε μια σεξουαλική πράξη για την οποία δεν αισθάνονται καθόλου άνετα. Ακόμη, είναι πολύ δύσκολο να μιλήσουν γι’ αυτή και να γνωστοποιήσουν ότι τους συνέβη. Την κατάσταση αυτή τη βιώνουν σε μεγαλύτερη συχνότητα τα κορίτσια, τα οποία φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο από την σεξουαλική παρενόχληση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα κορίτσια, σε αντίθεση με τα αγόρια, να υποφέρουν από χαμηλότερο αυτοσεβασμό, φτωχότερη πνευματική και φυσική υγεία και περισσότερα τραυματικά συμπτώματα καθώς σκέψεις και συναισθήματα αναδύονται από εμπειρίες στις οποίες έχουν βιώσει έντονο άγχος.
Μέρος Τρίτο : Εκφοβισμός > αιτίες
> αποτελέσματα
ΑΙΤΙΑ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
Ειδικότερα στη χώρα μας η αύξηση που αναφέρθηκε παραπάνω, μπορεί να σχετίζεται και με κοινωνικά φαινόμενα, όπως είναι αυτά του μετασχηματισμού της οικογένειας, την αύξηση της μονογονεϊκότητας, την ανεργία και το χαμηλό οικονομικό επίπεδο των γονέων, την έλλειψη ελεύθερου χρόνου των γονέων, την αδιαφορία αυτών για τα παιδιά τους αλλά και τις διαρκείς και ασταθείς αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα. Ακόμη, η αύξηση στην εμφάνιση περιστατικών σχολικού εκφοβισμού είναι συχνό να συνδέεται και με άλλα φαινόμενα που παρατηρούνται στην ελληνική
κοινωνία. Σε αυτά περιλαμβάνεται και ο ρατσισμός ο οποίος παίρνει μορφή μέσω της δημιουργίας συμμοριών τόσο από τις μειονοτικές ομάδες μαθητών όσο και από τους Έλληνες μαθητές. Ο σχηματισμός των συμμοριών συνομηλίκων γίνεται στην προσπάθεια τους να αποκτήσουν την ταυτότητα του «Εγώ», να αντλήσουν πρότυπα και αυτοεκτίμηση μέσα από αυτές.
Επιπροσθέτως, ο εκπαιδευτικός και κοινωνικός αποκλεισμός, η σχολική
αποτυχία, το ανταγωνιστικό σχολικό περιβάλλον οδηγούν κάποιους μαθητές στην περιθωριοποίηση και στην εκτόνωση της ψυχικής έντασης μέσω της βίας. Εκτός, όμως, από τις παραπάνω παραμέτρους που εκφράζουν σημαντικές αιτίες του σχολικού εκφοβισμού, υπάρχουν, θα λέγαμε, και τα χαρακτηριστικά του χαρακτήρα κάθε παιδιού.
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΕΣ, ΣΤΟΥΣ ΘΥΤΕΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ - BULLYING
Όπως εύκολα διαπιστώνεται από την προαναφερθείσα παρουσίαση των
συνεπειών, συχνό είναι το φαινόμενο οι θύτες και τα θύματα του σχολικού
εκφοβισμού να βιώνουν και να αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα από την άσκηση και την είσπραξη εκφοβιστικής συμπεριφοράς αντίστοιχα.
Οι επιδράσεις αυτές του bullying μπορεί να σχετίζονται με τη μοναξιά, τη
δυσκολία στη σύναψη φιλίας, μαθησιακές δυσκολίες ή αποτυχία στο σχολείο, ενώ πολλές φορές υιοθετούν προβληματικές συμπεριφορές, όπως το κάπνισμα ή ο αλκοολισμός. Επιπλέον, θύτης και θύμα εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά συμμετοχής σε καυγάδες σε σχέση με τους υπόλοιπους συνομηλίκους τους.
Εκτός, όμως, από τις ήδη αναφερόμενες συνέπειες, ο σχολικός εκφοβισμός
είναι δυνατόν να συνδέεται και με άλλες μορφές αντικοινωνικής ή παραβατικής συμπεριφοράς, όπως οι βανδαλισμοί, οι κλοπές καταστημάτων, η χρήση ναρκωτικών ή άλλων ψυχοτρόπων ουσιών. Ακόμη, σχετίζεται με τις «κοπάνες» ή τις αποβολές από το σχολείο, ενώ δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο της διακοπής της φοίτησης σε αυτό.
Ακόμη, τα παιδιά που εκφοβίζουν αλλά και εκφοβίζονται, εμφανίζουν
τρομακτικά επίπεδα νευρικότητας, ανησυχίας και κατάθλιψης. Είναι πολύ ταραγμένα και χρειάζονται μεγάλη βοήθεια και υποστήριξη. Στην περίπτωση μη αντιμετώπισης των συνεπειών που υφίσταται τόσο το θύμα όσο και ο υπαίτιος του εκφοβισμού, είναι δυνατόν να προκαλέσει μακράς διάρκειας σημαντικά προβλήματα υγείας.
Συμπερασματικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι δεν είναι τα ποσοστά αυτά που πρέπει να αφυπνίσουν όλους σχετικά με την έκταση και τη σοβαρότητα του φαινόμενου του σχολικού εκφοβισμού, αλλά οι δυσμενείς συνέπειες αυτού για τους μαθητές που βιώνουν την εκφοβιστική συμπεριφορά είτε από την πλευρά του θύτη είτε από την πλευρά του θύματος.
Σε πολλές περιπτώσεις οι συνέπειες είναι ακραίες, γιατί η βία δεν μπορεί να
περιοριστεί, ούτε να ελεγχθεί και επομένως μπορεί να οδηγήσει σε τραγικά
αποτελέσματα.
Οι παρατηρητές καθώς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση του
σχολικού εκφοβισμού, νιώθουν ποικίλα συναισθήματα για τα περιστατικά που
συμβαίνουν. Οι μαθητές οι οποίοι παραμένουν αμέτοχοι χωρίς να υποστηρίζουν ή να προστατεύουν τον εαυτό τους, αισθάνονται άβολα και αναποφάσιστοι σχετικά με το ποιος είναι ο υπεύθυνος ή αν το θύμα άξιζε τη συγκεκριμένη συμπεριφορά ή όχι. Στην περίπτωση που οι μαθητές- παρατηρητές εμπλακούν σε κάποιο περιστατικό εκφοβισμού, αυτόματα θεωρούνται θύματα αυτού. Έτσι, αισθάνονται «τον κόσμο τους να απειλείται» και η συμπεριφορά τους χαρακτηρίζεται από φόβο\.
Εκείνοι που επιλέγουν να μην λάβουν μέρος στις εκφοβιστικές πράξεις, νιώθουν ενοχές που δεν αντέδρασαν παρά το γεγονός ότι δελεάζονται να συμμετάσχουν.
Παράλληλα, έχουν έντονο το συναίσθημα της ανασφάλειας σχετικά με το
σχολικό περιβάλλον. Αυτό συμβαίνει διότι οι συγκεκριμένοι μαθητές ως παρατηρητές παρακολουθούν εκφοβιστικές συμπεριφορές να συμβαίνουν σ’ ένα χώρο που θεωρούσαν ότι τους παρέχει ασφάλεια. Τους γεννιέται αυτόματα η ανάγκη να νιώσουν ότι το σχολείο ενδιαφέρεται αρκετά να δράσει αποτελεσματικά και έτσι να μπορέσουν να εκδηλώσουν την αποδοκιμασία τους για τις εκφοβιστικές πράξεις.
Ο εκφοβισμός μπορεί, λοιπόν, να επηρεάσει αρνητικά και να επιβαρύνει όχι
μόνο τους μαθητές που τον υφίστανται ή τον ασκούν. Η επιρροή του μπορεί να καταστεί ιδιαίτερα επιβαρυντική και για το μαθητή - παρατηρητή σκηνών bullying.
Είναι δυνατόν να επηρεάσει με αρνητικό τρόπο την αυτοεικόνα του, τη
συναισθηματική του ασφάλεια αλλά και την κοινωνικοποίησή του. Ακόμη, μπορεί
να του δημιουργηθεί ανασφάλεια μέσα στο σχολικό περιβάλλον, παθητικότητα και εξοικείωση με πράξεις που προκαλούν πόνο, μίμηση αρνητικών προτύπων και να του καλλιεργηθεί μία αντίληψη ότι το δίκιο είναι πάντα από το μέρος του δυνατού.
Μέρος Τέταρτο : Τρόποι αντιμετώπισης εκφοβισμού > τεχνικές μείωσης
Εκφοβισμού
> κατάλληλη τιμωρία για
τους θύτες και
η ψυχολογική τους
υποστήριξη απ’τους
γονείς, το σχολείο και
τους φίλους τους
Τέτοιου είδους συμπτώματα θα πρέπει να κινήσουν τις υποψίες των γονιών ότι ίσως το παιδί τους να έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού. Αν πράγματι διαπιστώσουν κάτι τέτοιο, θα πρέπει να προσεγγίσουν το παιδί τους και έχοντας αναπτύξει μία φιλική και ζεστή σχέση μαζί του να συζητήσουν αν το θέλει και εκείνο τι ακριβώς του συμβαίνει. Σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει το παιδί να νιώσει ότι φταίει ή ότι προκαλεί την κατάσταση αυτή. Σημαντικό είναι να παρατηρήσουν οι γονείς τη συμπεριφορά του παιδιού τους και να μην αμελήσουν να αντιδράσουν. Καλό θα είναι να επικοινωνήσουν με το σχολείο ενημερώνοντας τους εκπαιδευτικούς και τη Διεύθυνση για το περιστατικό. Σε δεύτερη φάση το σχολείο θα πρέπει να ενημερώσει το παιδί-εκφοβιστή αν είναι μαθητής του σχολείου καθώς και τους γονείς του. Σε περίπτωση που ο εκφοβισμός και οι απειλές συνεχίζονται, υπάρχει και η λύση να αλλάξει το παιδί σχολείο. Αν το παιδί-θύμα έχει τραυματιστεί, επιβάλλεται η ενημέρωση των αρμόδιων αρχών (Αστυνομία).
Ακόμα οι γονείς μπορούν να απευθυνθούν σε συμβουλευτικούς σταθμούς, στην Κοινωνική Υπηρεσία του Δήμου που διαμένουν και γενικότερα σε φορείς και κέντρα στελεχωμένα με το κατάλληλο προσωπικό (ψυχολόγους, θεραπευτές, κοινωνικού λειτουργούς, ειδικούς παιδαγωγούς κτλ.) που θα μπορούν τους δώσουν τις κατάλληλες συμβουλές για τον τρόπο αντιμετώπισης της κατάστασης. Πιο πρακτικά τώρα οι γονείς θα πρέπει να διδάξουν στο παιδί τους να μη φοβάται και να έχει θάρρος της γνώμης, να μπορεί να κοιτάξει στα μάτια τον εκφοβιστή του και να μην του δίνει σημασία ή να απαιτεί να το αφήσει ήσυχο. Συμβουλέψτε τα παιδιά σας να μη δίνουν τον αριθμό του κινητού τους ή του τηλεφώνου του σπιτιού τους καθώς και την ηλεκτρονική τους διεύθυνση σε άτομα που δε γνωρίζουν καλά. Σε δεύτερη φάση παρακινείστε τα παιδιά σας να ασχοληθούν με αθλήματα, με το χορό ή τη μουσική καθώς και άλλες ομαδικές δραστηριότητες, ώστε να αποκτήσει νέες παρέες, να ξεφύγει από την απειλή του εκφοβιστή και κυρίως να νιώσει περισσότερη αυτοπεποίθηση.
Έχει επίσης μεγάλη σημασία να νιώσει το παιδί ότι δεν είναι μόνο του και έχει στήριγμα τους γονείς του και το σχολείο για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Είναι σημαντικό να διατηρεί την ψυχραιμία του και να μη χάσει την αυτοπεποίθησή του. Οι γονείς και οι ειδικοί συνήθως συμβουλεύουν ένα παιδί να μην απαντά στις κοροϊδίες και τις απειλές όσο ενοχλητικές και αν είναι, να μην μπαίνει σε διάλογο με τον εκφοβιστή του και να μπορεί να πει καθαρά και δυνατά ‘’ΣΤΑΜΑΤΑ’’, ‘’ΠΑΨΕ’’, ‘’ΑΣΕ ΜΕ ΗΣΥΧΟ’’ και να φύγει γρήγορα. Πολλά παιδιά φοβούνται να εκμυστηρευτούν αυτό που τους συμβαίνει. Αν φοβούνται να το πουν σε ενήλικα μπορούν να το πουν σε φίλο/φίλη τους και να ζητήσουν τη γνώμη τους. Αν ο εκφοβισμός έχει τη μορφή της απειλής μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων ή μηνυμάτων στο κινητό, θα πρέπει να κρατηθούν αυτά τα στοιχεία…ίσως είναι χρήσιμα κάποια στιγμή ως αποδείξεις.
Ας δούμε τώρα και την περίπτωση που ως γονείς διαπιστώσετε ότι το δικό σας παιδί εκφοβίζει τα άλλα. Προσπαθήστε να το σταματήσετε αμέσως μόλις παρατηρήσετε την επιθετική του συμπεριφορά. Χρησιμοποιείστε το διάλογο και εξηγείστε του ότι η συμπεριφορά του αυτή είναι κακή και βλάπτει όχι μόνο τα άλλα παιδιά αλλά κυρίως το ίδιο. Μην το τιμωρήσετε αμέσως αλλά διδάξτε του τους σωστούς τρόπους συμπεριφοράς και συνύπαρξης με τους συμμαθητές του στο σχολείο. Η βία εξάλλου που θα δείξετε και εσείς θα εντείνει περισσότερο τη δική του επιθετική συμπεριφορά. Ενημερώστε φυσικά και το σχολείο του για να γνωρίζουν και εξηγείστε ότι χρειάζεται κοινή προσπάθεια για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Να είστε κοντά στο παιδί σας, να το εποπτεύετε χωρίς πίεση και υπερβολικό έλεγχο, αλλά με έπαινο και ενίσχυση κάθε φορά που επιδεικνύει μία θετική συμπεριφορά ή συνεργατικότητα με τους συμμαθητές του.
Το ελληνικό σχολείο πάντως δεν είναι σήμερα κατάλληλα εφοδιασμένο με προληπτική πολιτική του φαινομένου ούτε με μέτρα για την αντιμετώπισή του. Κρίνεται αναγκαία η δημιουργία εθνικής πολιτικής για την πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού και την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Με δεδομένο ότι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των μαθητών έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, λεκτικού ή σωματικού, κρίνεται απαραίτητη η εκστρατεία ενημέρωσης παιδιών και γονέων για το φαινόμενο και τους τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισής του. Η καλή συνεργασία όλων όσων έχουν την ευθύνη για την ανατροφή και τη μόρφωση των παιδιών είναι απαραίτητη όσο ποτέ. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ‘’η βία με οποιαδήποτε μορφή της δεν είναι μαγκιά’’ και πολύ περισσότερο δεν μπορεί να λύσει τις διαφορές που ίσως τα παιδιά έχουν μεταξύ τους στο σχολικό και εξωσχολικό περιβάλλον.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ
Μετά την οικογένεια στην ανάπτυξη της κοινωνικότητας ακολουθεί το
σχολείο με την παιδαγωγική του δραστηριότητα. Ούτε η οικογένεια ούτε το σχολείο θεωρεί τόσο απλή την προσαρμογή του παιδιού σε ορισμένους τομείς της κοινωνικής ζωής. Το σχολείο προετοιμάζει το παιδί με την ανάλογη κοινωνική αγωγή και προσπαθεί με τα μέσα που διαθέτει και με την όλη οργάνωσή του να το προσαρμόσει στο πνεύμα της κοινωνικής ζωής. Οι εξεζητημένες προσπάθειες που έχουν σαν στόχο την πρόωρη κοινωνικοποίηση του παιδιού δεν είναι αποδεκτές και οδηγούν τις περισσότερες φορές σε αποτυχία. Στην εποχή μας σήμερα, είναι πολύ συχνό φαινόμενο, αφού πολλοί γονείς προσπαθούν να κοινωνικοποιήσουν τα παιδιά τους με ενέργειες που δεν είναι για την ηλικία και την ωρίμανση των παιδιών, ζητώντας από αυτά το ακατόρθωτο. Στην περίοδο της σχολικής ζωής το παιδί πρέπει με τους ενθουσιασμούς του, τις συγκινήσεις του και τις άλλες συναισθηματικές καταστάσεις του να αποκτήσει το συναίσθημα της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης, να αναπτύξει θάρρος και πρωτοβουλία και να επιδείξει προθυμία για εργασία με ανάληψη ευθυνών.
Κατά την προσχολική ηλικία τον πιο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η
οικογένεια, αφού σε αυτήν τίθενται τα θεμέλια της προσωπικότητας του ατόμου και της μελλοντικής προσαρμογής του. Το σχολείο, όμως, αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την ψυχοκοινωνική προσαρμογή και την κοινωνικοποίηση του παιδιού. Στο σχολείο, και ειδικότερα στη σχολική τάξη, συνεχίζεται η διαμόρφωση της προσωπικότητας και η κοινωνικοποίηση του παιδιού και ο εκπαιδευτικός οφείλει να συμβάλλει στην προσπάθεια αυτή αναζητώντας τρόπους προσαρμογής οι οποίοι θα τη διευκολύνουν.
Η βία στα πλαίσια του σχολείου παρατηρείται σε πολλές μορφές από και προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Μια από αυτές είναι και η επιθετικότητα που ασκεί ο δάσκαλος προς τους μαθητές του. Ο δάσκαλος στην προσπάθειά του να μεταβιβάσει τα πολιτισμικά αγαθά, τις στάσεις και αξίες του συστήματος που αντιπροσωπεύει σε μια ομάδα μαθητών, έρχεται αντιμέτωπος με διαφορετικές αξίες και τρόπους συμπεριφοράς. Στόχος του δασκάλου είναι η μετάδοση της γνώσης προς τους μαθητές ενώ παράλληλα προσπαθεί να τους ευαισθητοποιήσει ώστε να κατανοήσουν πόσο σημαντική είναι αυτή για τη μετέπειτα ζωή τους.
Παράλληλα, η επιθετική συμπεριφορά κάποιων μαθητών εναντίον των
δασκάλων, η απείθεια, οι συνεχείς ερωτήσεις και αντιρρήσεις στις απαντήσεις του εκλαμβάνονται σαν αμφισβήτηση του ρόλου που η κοινωνία του ανέθεσε και κατ’ επέκταση ως προσωπική προσβολή. Η πικρία και ο θυμός του δασκάλου μπορούν να εκδηλωθούν με ξεσπάσματα θυμού, με σωματική αλλά κυρίως λεκτική επιθετικότητα εναντίον του μαθητή. Παρατηρείται ένα πλήθος μορφών επιθετικότητας από την απλή ειρωνεία μέχρι την προσωπική προσβολή και το βρίσιμο. Ο δάσκαλος μπορεί να μειώσει τη βαθμολογία, να υποβάλλει ασαφείς ερωτήσεις, να βάζει δύσκολα προβλήματα προχωρώντας, ίσως, με τον τρόπο αυτό στον στιγματισμό και την περιθωριοποίηση του μαθητή. Αρκετές φορές από την απλή επίπληξη μπορεί να φτάσει μέχρι την άσκηση βίας, όπως το τράβηγμα του αυτιού, το χαστούκι και τη βέργα.
Ακόμη, η αξιολόγηση των μαθητών από το δάσκαλο με μοναδικό κριτήριο
της σχολική επίδοση και την συνέπειά τους στο σχολικό πρόγραμμα τους κατατάσσει σε κατηγορίες, σε καλούς και κακούς αγνοώντας σχεδόν τη συνολική τους προσωπικότητα. Ο δάσκαλος οφείλει να διατηρεί μία ισότιμη στάση απέναντι στους μαθητές. Συγκεκριμένα, δεν πρέπει να προβαίνουν σε διακρίσεις και απαξιωτικές κρίσεις για το «πνευματικό επίπεδο» ορισμένων θορυβούντων μαθητών, οι οποίοι άλλωστε συνήθως θορυβούν ακριβώς για να εκδηλώσουν έτσι την αντίδρασή τους σ’ένα εχθρικό γι’ αυτούς –όπως οι ίδιοι το αντιλαμβάνονται- περιβάλλον.
Παράγοντες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εκδήλωση παραβατικής
συμπεριφοράς είναι πολλοί. Προβλήματα μπορεί να εντοπίζονται στον συναγωνισμό των μαθητών, όπως για παράδειγμα οι εξετάσεις. Ο κάθε μαθητής προσπαθεί και έχει σαν στόχο να πάρει μεγαλύτερο βαθμό. Αυτός ο ανταγωνισμός εξασθενεί τους όποιους φιλικούς δεσμούς υπάρχουν και οδηγεί στην εκδήλωση επιθετικότητας.
Έτσι το παιδί βιώνει μέσα στο σχολείο τον ανταγωνισμό αντιλαμβάνοντας ότι η αποτυχία αποδοκιμάζεται. Η ματαίωση αυτή του παιδιού το οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το αίτιο αυτής του της αποτυχίας είναι ο δάσκαλος και οι συμμαθητές του θεωρώντας τους αντιπάλους τους οποίους πρέπει να κερδίσει. Η αποτυχία της υγιούς κοινωνικοποίησης του παιδιού μπορεί να αποτελέσει αίτιο για την εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς και σε αρκετές περιπτώσεις την εμφάνιση παραβατικότητας.
Ολοκληρώνοντας πρέπει να τονιστεί ότι πολλές φορές το παιδί υιοθετεί και
οικειοποιείται πολλά χαρακτηριστικά αλλά και την ίδια τη συμπεριφορά του
δασκάλου του. Αυτή η επίδραση και η συνταύτιση του παιδιού με τους δασκάλους του εξαρτάται και από μία σειρά χαρακτηριστικών του προτύπου, όπως είναι για παράδειγμα το γόητρο, η δύναμη και η ελκυστικότητα.
Ο ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΥΝΟΜΗΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ
ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΠΑΡΑΒΑΤΩΝ
Όπως αναφέρουμε και σε προηγούμενο σημείο, η οικογένεια είναι ο θεσμός
που παίζει το σημαντικότερο ρόλο στην πρόληψη της παραβατικότητας,
υποβοηθούμενος πάντα (ο θεσμός της οικογένειας) από το σχολείο. Αποτελεί
σημαντικό παράγοντα στην κοινωνικοποίηση του ατόμου, καθώς εκεί τα παιδιά συνεργάζονται, αναπτύσσουν την κριτική τους σκέψη και καλούνται να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα του άλλου και τη δική τους. Αρκεί και μόνο να σκεφτούμε πως εάν το παιδί που παρουσιάζει κάποια προβλήματα (μαθησιακά προβλήματα, προβλήματα ψυχικής υγείας, επιθυμία για χρήση ουσιών, κατάθλιψη κ.ά.) δεν βρει στηρίγματα από την οικογένειά του, θα ζητήσει στήριξη σε άλλες σχέσεις.
Μέρος Πέμπτο : Μην υποφέρεις στη σιωπή (θύμα)
Η αποσιώπηση ή η σιωπηλή ανοχή στη βία είναι στις μέρες μας επικίνδυνα συχνή. Έτσι τα παιδιά θα πρέπει να σπάνε τη σιωπή και να μπορούν να μιλήσουν για τα περιστατικά βίας που συμβαίνουν στο σχολείο τους, στα οποία μπορεί να είναι θύματα ή μάρτυρες. Έχουν δικαίωμα να ζητήσουν βοήθεια, από τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς ή τους συμμαθητές τους, έτσι ώστε να αντιμετωπίζουν και να σπάνε την επιθετικότητα των άλλων παιδιών.
Τα παιδιά δικαιούνται να ζουν και να εργάζονται σε ένα σχολικό περιβάλλον που τους παρέχει ασφάλεια, ηρεμία και σεβασμό, γιατί η παραβίωση των δικαιωμάτων ακόμη και όταν γίνεται από συνομηλίκους, προκαλεί μεγάλη ψυχική οδύνη.
Αν λοιπόν νιώθεις ότι είσαι θύμα σχολικού εκφοβισμού πάρε τα μέτρα σου :
1.Πές τι σου συμβαίνει σε κάποιον. Είναι ανώφελο να πιστεύεις ότι πραγματικά δε συμβαίνει ή να το αρνείσαι. Το πιο πιθανό είναι να καταλήξεις να μη θέλεις να πας στο σχολείο ή διότι θα πρέπει να αντιμετωπίσεις κάτι που δε θα θέλεις και δε μπορείς.
2.Εμπιστέυσου τους φίλους και την οικογένεια σου, η στήριξη και η συμπαράσταση τους θα βοηθήσουν πολύ
3.Αν δεν είσαι σίγουρος για τον εαυτό σου και για την κατάσταση, αξίζει να καταγράψεις τι συμβαίνει για να καταλάβεις τον εκφοβισμό αλλά και τις συνέπειες του πάνω σου.
4.Μίλα στο άτομο απτό οποίο θεωρείς ότι δέχεσαι εκφοβισμό αν μπορείς. Σε μερικές περιπτώσεις, μπορεί να μην καταλάβουν ότι συμπεριφέρονται άσχημα ούτε να ζητήσουν συγνώμη. Όποια και να είναι η αντίδρασή τους, προσπάθησε να σταθείς στα πόδια σου και να τους κάνεις να καταλάβουν ότι είναι σημαντικό για σένα αυτή η κατάσταση να σταματήσει.
5.Αν βέβαια δεν μπορείς να μιλήσεις σαυτό το άτομο ή το έχεις κάνει χωρίς αποτέλεσμα, απευθύνσου σε κάποιο καθηγητή ή στον διευθυντή σου. Είναι μέρος της δουλειάς τους να αντιμετωπίζουν τέτοια θέματα και να σε βοηθήσουν αποτελεσματικά.
Χρήσιμες συνδέσεις:
Πανευρωπαϊκή τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης παιδιών και εφήβων: 116-111
Τηλεφωνική γραμμή βοήθειας για παιδιά και εφήβους: 801 801 1177
Τηλεφωνική γραμμή άμεσης κοινωνικής βοήθειας: 197
Οι ανήλικοι, που θέλουν να αναφέρουν παραβιάσεις δικαιωμάτων τους, γίνονται δεκτοί από το προσωπικό του Συνηγόρου του Παιδιού σε κατάλληλο περιβάλλον. Επίσης μπορούν να επικοινωνήσουν τηλεφωνικά με εξειδικευμένο προσωπικό στο τηλέφωνο800.11.32.000 (γραμμή χωρίς χρέωση για ανηλίκους).
Η ευρωπαϊκή «Γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων 116 111» είναι μια νέα συμβουλευτική τηλεφωνική γραμμή αποκλειστικά για παιδιά και εφήβους. Αν είσαι παιδί ή έφηβος μέχρι 18 ετών μπορείς να τηλεφωνήσεις δωρεάν από σταθερό ή κινητό τηλέφωνο από οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας. Οι μέρες και ώρες που μπορείς να καλέσεις είναι από Δευτέρα έως και Παρασκευή από τις 14:00 το μεσημέρι ως τις 20:30 το βράδυ και κάθε Σάββατο από τις 9:30 το πρωί ως τις 14:00 το μεσημέρι.
Στη «Γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων 116 111» μπορείς να μιλήσεις για οτιδήποτε σε απασχολεί. Για εμάς όλα τα προβλήματα, μικρά και μεγάλα, είναι το ίδιο σημαντικά. Μη διστάσεις λοιπόν να τηλεφωνήσεις αν έχεις ανησυχίες για το μέλλον σου, αν βρίσκεις δυσκολίες στη σχέση με τους γονείς ή τους φίλους σου, αν αντιμετωπίζεις προβλήματα στην οικογένεια, όπως χωρισμό των γονιών, θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου ή αν απλά νιώθεις φοβισμένος. Είμαστε πάντα στη διάθεσή σου για ό,τι χρειαστείς.
Όταν είσαι μόνος, κάθε πρόβλημα, κάθε δυσκολία μοιάζει αξεπέραστη. Μαζί όμως, μπορούμε να βρούμε τις καλύτερες δυνατές λύσεις για εσένα. Γιατί στο 116 111, πίσω από κάθε γραμμή υπάρχει κάποιος που νοιάζεται πραγματικά για όσα σε απασχολούν.
Με ένα τηλεφώνημα έχεις δίπλα σου ειδικούς σύμβουλους ψυχικής υγείας. Αν θέλεις, τηλεφώνησε ανώνυμα. Για κάθε κλήση τηρούμε απόλυτη εχεμύθεια. Οι σύμβουλοι ενεργούν μόνο εάν νιώσουν ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη και αφού πρώτα συζητήσουν μαζί σου γι’ αυτό.
Σε αυτό τον διαδικτυακό τόπο θα βρεις πληροφορίες σχετικά με θέματα που σε αφορούν.
Στη «Γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων 116 111» μπορείς να μιλήσεις για οτιδήποτε σε απασχολεί. Για εμάς όλα τα προβλήματα, μικρά και μεγάλα, είναι το ίδιο σημαντικά. Μη διστάσεις λοιπόν να τηλεφωνήσεις αν έχεις ανησυχίες για το μέλλον σου, αν βρίσκεις δυσκολίες στη σχέση με τους γονείς ή τους φίλους σου, αν αντιμετωπίζεις προβλήματα στην οικογένεια, όπως χωρισμό των γονιών, θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου ή αν απλά νιώθεις φοβισμένος. Είμαστε πάντα στη διάθεσή σου για ό,τι χρειαστείς.
Όταν είσαι μόνος, κάθε πρόβλημα, κάθε δυσκολία μοιάζει αξεπέραστη. Μαζί όμως, μπορούμε να βρούμε τις καλύτερες δυνατές λύσεις για εσένα. Γιατί στο 116 111, πίσω από κάθε γραμμή υπάρχει κάποιος που νοιάζεται πραγματικά για όσα σε απασχολούν.
Με ένα τηλεφώνημα έχεις δίπλα σου ειδικούς σύμβουλους ψυχικής υγείας. Αν θέλεις, τηλεφώνησε ανώνυμα. Για κάθε κλήση τηρούμε απόλυτη εχεμύθεια. Οι σύμβουλοι ενεργούν μόνο εάν νιώσουν ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη και αφού πρώτα συζητήσουν μαζί σου γι’ αυτό.
Σε αυτό τον διαδικτυακό τόπο θα βρεις πληροφορίες σχετικά με θέματα που σε αφορούν.
Και η μαρτυρία ενός σταρ...
David Beckham:
«Εκφοβιζόμουν στο σχολείο».
Ο σταρ του ποδοσφαίρου μπορεί να
είναι τώρα ο πιο κουλ τύπος στον πλα-
νήτη, αλλά ως παιδί είχε πέσει θύμα
εκφοβισμού. Από πολύ νωρίς ο μικρός
Beckham είχε μόνο το ποδόσφαιρο στο
μυαλό του. Αυτό όμως τον έκανε πολύ
διαφορετικό από τους συμμαθητές του,
καθώς τα περισσότερα αγόρια της ηλι-
κίας του δεν έχουν συγκεκριμένους
στόχους. Ο ίδιος ο Beckham περιγρά-
φει: «Όταν ήμουν δεκαέξι ετών, είχα
πειρασμούς. Οι φίλοι με καλούσαν να
πάω μαζί τους μέχρι το γωνιακό μαγα-
ζάκι, να πάρουμε ένα μπουκάλι cider
και να μείνουμε έξω όλη τη νύχτα. Εγώ
όμως ήθελα να μείνω μέσα, να παρα-
κολουθήσω τον αγώνα της ημέρας και
να προετοιμαστώ για τον αγώνα της Κυ-
ριακής». Οι συμμαθητές του αυτό το θε-
ωρούσαν θηλυπρεπές, γι’ αυτό και τον
ταλαιπωρούσαν. Εκείνος όμως τους
αγνοούσε, μένοντας αφοσιωμένος στο
στόχο του. Ο Beckham αναφέρει στην
Guardian ότι επειδή είχε αρχίσει τον
αθλητισμό από πολύ μικρός, δεχόταν
συμπεριφορές εκφοβισμού από τους
άλλους: «Επειδή δεν έβγαινα έξω μαζί
τους το Σαββατοκύριακο, τη Δευτέρα
στο σχολείο με κορόιδευαν λέγοντας
“έμεινες μέσα και έπαιζες ποδόσφαι-
ρο”. Πριν από ένα χρόνο όμως συνά-
ντησα τυχαία κάποιους από αυτούς και
ήθελαν να έρθουν να με δουν να παίζω
στη Μαδρίτη».
Βιβλιογραφία:
Κείμενο από την διάλεξη του Α. Γιοβαζολιά
ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ :
Βαγιάτα Βασιλική
Βογιατζή Λυδία
Δάρτζαλης Μιχάλης
Ζαχαρίου Ολυμπία
Μπαλτζής Αλέξανδρος
Τοκγκιόζογλου Αναστασία
Ψαρρά Αγγελική
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ:
Χαρέλα Αναστασία
Γία να δείτε το βίντεο πατήστε εδώ
μπράβο πάρα πολύ καλή και απ ότι κατάλαβα και χρονοβόρα δουλειά .... μπράβο και πάλι μπράβο
ΑπάντησηΔιαγραφή